Curise Control (hız sabitleme) Nedir, Nasıl Çalışır?

Curise control yani hız sabitleyici nedir, nasıl çalışır, nasıl kullanılır, gerekli midir?

Cruise kontrol - hız sabitleme- nedir? Yolda giderken sizin sabit hızda gitmenizi sağlayan bir koldur. Artık neredeyse günümüzdeki bütün arabalarda var ya da en azından opsiyon olarak ekletebiliyorsunuz. Bu yeni model arabaların hepsine ve özellikle uzun yolda sizin gaza basmanızı gerektirmeden sizi sabit hızda tutarak ilerleten bir sistem, ve tahmin edeceğiniz gibi bunun çalışma prensibi aslında çok da kompleks değil.

Cruise kontrol - hız sabitleme- nasıl çalışır? Aracınız tabi ki size hızını gösterebildiği gibi, hızını kendisi de okur. Bunu gerekirse motor devrinden, tekerleğin dönüş hızından, şaftınızın hızından ve daha bir çok yolla okuyabilir. Araçtan araca bu değişir. Ama bir şekilde aracınızın hızının bilgisini alıyor otomobiliniz ve bu datayı kontrol etmek için elektronik olarak kullanıyor. Örneğin, siz uzun yola çıktınız, saatte 110 km hız ile gidiyorsunuz ve saatte 110 km hız ile gitmeye devam etmek istiyorsunuz. Daha çok yavaşlamak istemiyorsunuz ya da dalıp gaza basıp daha çok hızlanmak da istemiyorsunuz. Bu yüzden cruise control'ü saatte 110 km'i kurduğunuz zaman aracınız anlık olarak aracın hızını ölçerek buna göre gaz kelebeğini açıp kapatıyor. Kısacası eğer siz 110 ile gidiyorsanız ve aracınızın hızı 109'a indiyse gaz kelebeğini biraz daha açıp gaz veriyor, ve siz 111'e çıktığınız zaman gaz kelebeğini biraz daha kapatarak geri 110'a alıyor. Bu şekilde dengeleyerek sizi sürekli sabit hızda 110'da gidecek şekilde ayarlayarak aracınızı bu şekilde kontrol ediyor cruise control sistemi. Yani bu sistem tamamen gaz kelebeğini kontrol ederek manipüle edilen bir sistem.


Bu kontrolü genelde bir selenoid ya da bir servo motor kısacası elektronik olarak yapıyor. Bu elektronik sistem sayesinde gaz kelebeğinin açılıp kapanmasını sağlıyor. Nasıl günümüzde artık gaz pedalları telli olarak bağlı olmadığı gibi yani siz de aslında gaza bastığınız zaman direkt olarak gaz kelebeğinize bir bağlantı olmamasına rağmen.. elektronik olarak gaz kelebeğiniz kontrol ediliyor.

Cruise control devreye girdiği zaman artık gazdan bir tepki almasına gerek kalmadan kendi kendine bunu idare edebiliyor. Ama burada fark edebileceğiniz çok önemli bir detay var. Sadece gaz kelebeğini kontrol ettiği için bu sistem aslında sizin yavaşlamanızı sağlamıyor. Aracınız hava sürtünmesi ve yol sürtünmesinden dolayı aslında düz yolda zaten yavaşlama eğilimindedir ve bu yüzden de sizi düz yolda sabit hızda 110'da tutabiliyor. Ancak siz yokuş aşağı giderken cruise control'ü 110'a alırsanız aracınız 110'u geçip 115, 120, 130 şeklinde hızlanabilecektir ve cruise control buna etki edemez. Yapacağı tek şey gaz kelebeğini tamamen kesip motorda yanma olmasını engellemektir. Bu da sizin sadece ekstra hızlanmanızı engeller aslında sizi yavaşlatabilmesi için bu durumda ya motor devrini ayarlaması ya da frenleri sıkması gerekecektir. Bu yüzden yokuş aşağı yerlere radar konulduğu zaman aslında cruise control'de olsanız bile radara yakalanabilirsiniz. Buna sizin kendinizin dikkat etmesi gerekiyor.

Bununla beraber yeni arabalarda adaptif cruise control olarak geçen bir sistem var. Bu sistem hızlanmayı kontrol edebildiği gibi aynı zamanda yavaşlamayı da kontrol edebiliyor, ve daha da bir çok özelliği var. Adaptif cruise control'ü olan araçlarda önde bir kamera bulunuyor. Öndeki arabanın yakınlığına göre siz fazla yaklaştığınız zaman gazı kesip gerekirse frenleme yapacak şekilde kendini ayarlayabiliyor ya da siz 110 dediyseniz ve yokuş aşağıya gidiyorsanız aracın gerçekten 110'u geçmesini engelleyebilecek adaptif cruise control sistemleri de var.

Hatta bazı sistemler, bazı otomobillerde o kadar gelişmiş ki, gps datasından, kendi navigasyonundan bulunduğunuz yolun hız limitini alarak eğer tabi siz bu şekilde isterseniz o limiti aşmamanızı sağlıyor. Örneğin siz 110'la gidiyorsanız şehirler arası bir yolda ve şehir içi bir yola girdiniz.. Burda 70'e yavaşlamanız gerekiyor. Otomobiliniz bunu kendi kendine gps datasından algılayıp 70'e yavaşlıyor. Şehir içinden çıktığınız zaman tekrar 110'a çıkıp yolculuğa devam ediyor. Tabi ki bu sistemler ilk bahsettiğim standart cruise control'e göre daha kompleks sistemler.. Ama bu komplekslik kullanılan parçalardan ziyade elektronik ve yazılımla alakalı bir durum. Yine oldukça basit bir sistem o görüntülü kamera sistemlerini bu işin dışında bırakırsak.. İptal etmek için de tuşa geri basmanız ya da kolu geri çekmeniz ya da sadece frene basmanız yeterli oluyor. Bu sistemler siz frene bastığınızda otomatik olarak devle dışı kalıyorlar. Çünkü; doğal olarak sizin artık 110'da gitmek istemediğinizi algılıyorlar ve deaktif oluyorlar.

Şimdi en çok akla takılan sorulardan biri, Tamam, otomatik araçlarda cruise control var. Mesela siz 110'la gidiyorsunuz, yokuşa geldiniz. Yokuşta çekmesi için vites düşürüp 110'da devam edecektir. Peki manuel araçlarda Cruise kontrol - hız sabitleme nasıl oluyor? Manuel araçlarda da cruise control sistemleri var ama vitesi sizin değiştirmeniz gerekiyor. Örneğin, cruise control'de taktınız ama 5. vitestesiniz ve 110'da araç yokuşta çekmiyor. Sizin 4'e atmanız gerek ki, o 110'a kadar geri getirebilsin. Aksi taktirde kendisi yavaşlamaya başlayacaktır. 110'da sabit tutamayacaktır hızını. Manuel araçlarda bahsettiğimiz gibi sadece şanzıman sizde, vites kontrolü sizde.. Onun dışında o yine 110'da ya da istediğiniz değerde hızınızı tutmak için elinden geleni yapacaktır.

Peki, düşündüğünüz zaman bu cruise control sisteminin avantajları neler? Aslında oldukça bariz.. Birincisi uzun yollarda sabit hızda yorulmadan daha konforlu bir sürüş sağlamak ve sizin sabit hızda gitmenizi sağlamak en büyük avantajı bu tabi ki.. İkincisi, sizin hız limitini geçmenizi engellemek. Çünkü çoğumuz uzun yollarda daldığımız zaman ayağımız gazın üzerindeyken, eğim farklarına göre özellikle hız limitini geçip, fark etmeyip radara yakalanabiliyoruz. Bu tamamen bunu engelliyor. Hızınızı, o hızda sabit tutuyor. Dediğimiz gibi çok yokuş aşağıya bir yere gitmediğiniz sürece adaptif kontrolünüz varsa o bile sorun olmuyor zaten artık. Ve yine en önemli özelliklerinden biri de daha iyi yakıt tüketimi.. Siz olmanız gerektiğinden fazla gaz verip kesmiyosunuz. Buna on-off sistem denir. Yani aç-kapa sistem Aslında ayağımız çoğu zaman aç kapa sistem gibi çalışır. Gaza bastığında 110'u geçer, sonra siz 110'u geçtiğiniz için yavaşlamak için gazı tamamen bırakırsınız. Bu verimsiz bir sistemdir. Daha olması gereken 110'da sabit tutmaktır, daha verimlidir. Aracınızda cruise control sayesinde 110'da tamamen sabit tutuyor gaza bas-çek yapmak yerine.. Ve bu da tabi ki daha iyi bir yakıt tüketimi sağlıyor.

Tabi bu sistemin de her sistemin olduğu gibi ufak tefek dezavantajları var tabi ki.. Bu dezavantajlardan en büyüğü, açıkçası benim de çok farkettiğim, cruise control kullanan herkesin neredeyse farkettiği, uzun yolda gidiyorsunuz, sabit hıza aldınız ve uzun süreler böyle kullandınız ve karşınıza bir viraj çıktı. Siz o hıza alıştığınız zaman sanki arabanız 110 ile o virajı çok rahat alacakmış gibi gelir size. Ayağınız özellikle o gaz tepkisini hissetmezken.. Ama aracınız 110'da o virajı alamayabilir, zorlanabilir ve cruise control bunu tabi ki bilemeyebilir. Bu en büyük tehlikelerinden biri, cruise control devredeyken virajda kontrolü kaybetmek açıkçası.

Ya da örneğin siz asfalt bir yolda gidiyorsunuz, bir an toprak bir yola geçtiniz. Cruise control'ünüz açık, bu durumda da tabi ki aracınız bi kontrolünü kaybedecektir. Günlük hayatımızda bu virajlarda, yol değişimlerinde bilinç altımızdan da olsa bu yavaşlama hareketini yapıyoruz. Ayağımızı gazdan çekiyoruz, frene koyuyoruz, kontrollü geçiyoruz. Ama cruise control tabi ki otomasyon bi sistem olduğu için bunu bizim için yapmıyor. Bu da tehlikeli ortamlar oluşturabiliyor.

Ve aynı şekilde hava değişimleri, yani siz güneşli bir yolda giderken bir anda yağmur yağmaya başlayınca.. Doğal olarak cruise control'ün çalışıyor olması yine aracın kontrolü için bir dezavantaj oluşturabilir.

İşte aslında günümüzde belki de arabalara en çok istenilen opsiyon olan cruise control artısıyla eksisiyle aşağı yukarı böyle bir şeydir.

Google+'da Paylaş